در مورد كاخ ناصر الدين شاه در روستاي شهرستانك

از آنجايي كه ناصرالدين شاه، جزء آخرين شاههاي خوشگذران ايران بوده كه واقعا پادشاهي كرد و با عيّاشي‌هاش پدر ملت را درآورد و دائم در سفر و شكار بود، مناطق خوش آب و هواي اطراف تهران را خوب ميشناخت. از زمان او بود كه تفنگهاي ته پر و فشنگي وارد عرصه شكار و نابودي حيات وحش شد. يكي از اين مناطق بسيار خوش آب و هوا كه در شمال غربي -يعني پشت- قله توچال تهران قرار دارد و با مسير مالرو در 15 كيلومتري تهران هست، روستاي آباد “شهرستانك” مي باشد. مسير ماشين رو و فاصله اين روستا از كرج از طريق جاده كرج-چالوس بوده كه حدود 55 كيلومتر مي باشد.

ناصرالدين شاه در سال 1878 ميلادي (و سال 1295 قمري) دستور داد تا در كنار اين روستا -كه تبديل به شكارگاه دائمي او شده بود- و پايين تر از چشمه هميشگي و پرآب “گل كيله”،  كاخي ييلاقي بنا كردند. اين كاخ يا قصر يا عمارت، بين سالهاي 1295 تا 1298 ه.ق توسط معماري به نام “آقا محمد ابراهيم خان” بنا شد.

در سفري كه اخيرا -پنجشنبه 29 تيرماه 1391- به شهرستانك داشتم، عكسهاي كامل و زيادي از اين مسير زيبا و خرابه هاي كاخ گرفتم كه در ادامه، برخي از اين عكسهاي جديد به همراه عكسهاي قديمي زمان ناصرالدين شاه از اين عمارت -در حدود 130 تا 140 سال پيش– را به صورت گزارش تصويري مشاهده خواهيد كرد:

تاريخچه و مشخصات كاخ ناصري شهرستانك:

بنای کاخ در میان شیار کوه با مناظرطببِعی بسیار زیبا و در کنار رودخانه قرار گرفته است عمارت شهرستانک به دستور ناصر الدین شاه قاجار بین سالهای 1295 تا 1298 ه . ق ساخته شده است.

 

بخش دیگر بنا اندرونی است که از یک ورودی مجزا و یک ورودی فرعی از حیاط دیوانخانه است و شامل دو حیاط تو در تو است.

این مجموعه دو حمام دارد که یکی مورد استفاده همراهان شاه بود و دیگری تنها برای شاه و اهل حرم اختصاص داشت.

بخش اندروني یا حرمسرا با مساحت 468 متر مربع در حیاط تحتانی مشتمل بر فضاهایی است در اطراف حیاط و متصل به بخش دیوانخانه و دارای 19 اتاق در دو جبهه شمالی و شرقی بوده که عملکرد خدماتی داشته و یک حمام در جبهه غربی تعبیه شده است.

توضیح اینکه در کاخ مذبور در حال حاضر قسمت اعظم حرمسرا یا اندرونی تخریب شده است و در دیوانخانه هم تغییراتی داده شده است

کاخ، پس از سلطنت ناصرالدین شاه از رونق افتاد و در اثر عواملی چون یخبندانهای متعدد و سخت و تخریب های انسانی دچار آسیب های فراوان شد، بخش اندرونی و طبقه اول کوشک بطور کامل از بین رفت و تنها قسمتی از همکف آن سالم ماند. درسالهای نخست دهه ۱۳۵۰ فدراسیون کوهنوردی بر روی طبقه همکف، پوشش شیروانی بست تا کوهنوردانی را که از توچال به شهرستانک می روند خوابگاه باشد.

ظاهر فعلي ساختمان ديوانخانه يا كاخ اصلي، هيچ شباهتي به بناي قديمي آن ندارد و در بازسازي هاي انجام شده در زمان پهلوي دوم، شكل بنا به كلي تغيير يافته است كه در بخش عكسهاي قديمي زمان قاجار ميتوانيد اين تغييرات را به وضوح مشاهده نماييد.

كتيبه هاي عمارت:
در حياط كاخ، يك نقش برجسته نيمه تمام در زمين افتاده است (به دليل آنكه اندازه هاي كتيبه مشخص شود، مجبور شدم بر روي آن ايستاده و عكس بگيرم، هرچند تكه سنگ نقش برجسته بر روي زمين افتاده بود اما صد البته سعي شد كه صدمه اي به آن وارد نشود):

كتيبه اي نيز با خط نستعليق در بيرون عمارت (ضلع شمال غربي) بر روي تخته سنگي بزرگ در كنار رودخانه وجود دارد كه به علت شرايط آب و هوايي متغير منطقه و وجود گلسنگهاي فراوان، به شدت فرسوده شده كه براي غير متخصصيني چون بنده، قابل خواندن نمي‌باشد:

 

نقاشي كمال الملك از بناي اصلي كاخ شهرستانك (كه در حدود سال 1307ه.ق كشيده شده است):

 

در نقاشي بالا مشاهده ميشود كه ديوارهاي حياط اصلي، با گچ سفيد شده بود و چراغها و فواره هايي در حياط نصب شده و عمارت اصلي داراي ستونهاي ورودي ميباشد كه در حال حاضر متاسفانه هيچكدام از آنها وجود خارجي ندارند.

منبع:http://irirantourism.blogfa.com