تاریخچه کرج

کرج…سرزمین کهن

در گذشته ای نه چندان دورکرج به عنوان یک روستای خوش آب و هوای ییلاقی باجذابیت ها ی گردشگری شهرت و اعتبار فراوانی داشته است اما شاید درباور کسی نمی گنجد که کرج و حومه آن از یک پیشینه باستانی وتاریخی پربار و ارزشمند برخوردار است که باکمی توجه به آن میتوان زمینه مناسبی را برای جلب گردشگران داخلی و خارجی فراهم آورد . نگاهی به گذشته باستانی کرج و تمدن های کهن کشف شده در آن نشان می دهد که سرزمین کرج از حدود شش هزار سال پیش آباد و مسکون بوده است و انسانهایی باشیوه ها عقاید و آداب و رسوم خاص خود در آن می زیسته اند .

بررسی های اولیه به عمل آمده از آثار به جامانده نشان میدهد که شهرستانک و ارنگه از بخشهای کوهستانی دره چالوس در شمال کرج مرکز یکی از کهن ترین آثارتمدن آریایی است اما به رغم وجود آثار با ارزش از تمدن باستانی و تاریخی ایران در این منطقه بی توجهی در حفظ آثار گذشته لطمه ای جبران ناپذیر به این گنجینه های فرهنگی وارد آورده است .

کرج یکی از شهرهای سرزمین ماست ، که به گواه تاریخ پیشینه ای دیرین و قابل توجه دارد و نام آن همواره درکنار رود با صفای آن در متون تاریخی و سفرنامه ها یاد گردیده است رود زیبایی که اگر چه امروز ظاهرا در مرکز شهر از جوش و خروش افتاده است اما همچنان در بیرون شهر ،پویا و پایدار و پر خروش به زندگی ادامه می دهد و هنوز صمیمانه مردم روزگار خویش را از اطراف و اکناف ، به ویژه از تهران شلوغ درایام تعطیل و فراغت به کناره های پردرخت و بهجت بخش خود فرا می خواند ، تاساعتی را به دور ازغوغای ماشینی شهر و ازدحام خستگی آور عصر ماشین ، در پناه آرامش آفرین آن به استراحت پردازند .

درقدیمی ترین گزارشی که از کرج در دست می باشد، شرحی است از اوستا، کتاب مقدس ایرانیان زرتشتی که از زبان ویلیام جکسن استاد دانشگاه کلمبیا بیان گردیده است . جکسن که در رشته زبان و ادبیات و دین و آیین ایران باستان استاد بود . در سال 1903 به ایران آمد و درسفرنامه خود ضمن بیان عقاید زرتشتیان ایران ، درباره کرج و پیشینه آن چنین می نویسد: (( به عقیده آنها ( یعنی زرتشتیان ) موطن زرتشت شهرری ، یعنی رگسا(رغه) باستانی است که خرابه های آن اینک نزدیک تهران واقع است ، و مدتها آن را با نام مادر پیغمبرشان مرتبط دانسته اند . آنها به طوری کلی از روایتی که زرتشت را منسوب با ارومیه می داند بی خبر بودند . موطن او ، یا خاندان پدرش را که بنا بر ((وندیداد)) در(( درجیه)) یا (( دراجیه )) یا(( درج)) واقع بوده است با ناحیه حوالی رود کرج ، در راه تهران به قزوین مرتبط می دانند و گویند آن آبادی با روستای فعلی کلاک ( دهی از دهستان حومه شهرستان کرج در5 کیلومتری شرق کرج ) واقع درنزدیکی رود کرج _ که از کوه پئیتیزبره سرچشمه می گیرد سازگار است . ممکن است نام کرج و رودخانه کرج از لغت گوذ که در اوستا به عنوان یکی از شعبات رنگها گرفته شده بیاید که پس از سالیان دراز اینک به صورت کرج درآمده است .

در فرهنگهای پیرامون وجه تسمیه شهر کرج ذکر کرج نشده است درصورتی که کرج از لفظ کاواک یا کاوک به معنی میان تهی بیاید منظور شهری است که میان آن دره کرج واقع شده است و میان تهی نمودار میشود .درصورتی که از لفظ کراج به معنی بانگ و فریاد اخذ شده باشد نیز با سابقه باستانی آن ارتباط پیدا می کند . زیرا دو تپه آتشگاه و کوههای مراد تپه وکلاک کرج و قلعه دختر شهرستانک در ایام باستان برای خبر رسانیدن و دیده بانی ، آتش افروزی می شود و در جنگها بدین وسیله از هجوم یا حمله دشمنان با خبرمی شده اند .

کرج مبدأ خبری بزرگی جهت رگا(ری ) بوده است و از آن رو ممکن است که در اصل کراج بوده باشد . درفرهنگ نفیسی کرج به معنی گوی گریبان، چاک و شکاف جامعه و تراشه خربزه و هندوانه ( قاش یاقاچ خربزه ) آمده است . همچنین آمده است که رودخانه ای است که از کوهستان شمال غربی ری جاری میشود و بلوک شهریار و ساوجبلاغ را مشروب می سازد و نام دهی درکنار این رودخانه است که پادشاه قاجاربنا کرده.

گروهی معتقدند که کرج از واژه کرژ به معنی کوهپایه می آید ، در فرهنگ ما این لغت یافت نمی شود ولی لغت کرز و کرزه به معنی زراعت و کشاورزی و پله بندی و کرت بندی زمین های کوه پایه است و شاید منظور جایی است چون کرج که دارای کرزه بندی های بسیاری است. کرج از نظرلغوی به صورت های زیر معنی شده است : 1- کرج به معنی کره (معرب کره) 2- کرج به معنی تباه شدن نان وسبزی 3-کرج به معنی کره برآوردن 4- کرج به معنی گروهی از مردم 5- کرج به معنی نوعی بازی محلی 6-کرج به معنی قواره پارچه 7- کرج به معنی طایفه ای از نصاری که در حوالی تفلیس شوکتی فراهم کرده بودند وجود سوابقی از آثار قدیم گواه آن است که در عهد باستان و در دوران حکومت سلسله هخامنشی،پرستش گاه های ناهیددرشهرستانک جاده چالوس تخت کیکاوس وتخت رستم واقع در ملارد، تخت کیقباد درجاده چالوس و قلعه صلصال درپشت ژاندارمری در سرچشمه حصار ، و قصر قاجار در محل دانشکده کشاورزی که از جمله آثار باقی مانده از عهد باستان در آن مورد می باشد. کرج در اعصار پیش از اسلام که در مسیر راه های باستانی قرار داشته است و راه ری به ارنگه ، شهرستانک، گچسر ، دونا ، فیروزآباد، کلاردشت ، دوآب ، پل ذغال و چالوس به طبرستان و نیز گیلان به چالوس از کرج می گذشته است .

پس از ظهور ورواج اسلام نیز ، وجود مقابر و امام زاده های متعدد دراین منطقه نشان از اهمیت و آبادی کرج داشته است ، یکی از مهم ترین آنها قلعه مخروبه ای متعلق به فرقة اسماعیلیه درناحیه ارنگه می باشد. پس از قرن هفتم ویرانی شهر ری به دست مهاجمان مغول سبب رونق مبادلات تجاری ، از طریق راه کاروان رو ورامین _ تهران واشتهارد شده ، موقعیت ارتباطی کرج بیش از پیش تقویت گردید و در عصر صفویه و در دوران شاه طهماسب که قزوین به عنوان پایتخت برگزیده شد با احداث کاروانسراها و پل های متعدد اهمیت شهر کرج و راه های ارتباطی آن بیش از پیش افزایش یافت . کرج و نقش آن در تاریخ وقتی برجسته تر می شود که آقا محمد خان قاجار در سال 1210 تهران را به پایتختی برگزید از این زمان به بعد کرج به علت نزدیکی به پایتخت روز به روز آباد تر ازگذشته و با اهمیت تر شد دردوره پهلوی اولین کارخانجات و موسسات درکرج تأسیس گردید پس از پیروزی انقلاب کرج با سرعت هرچه تمام تر مسیر ترقی و پیشرفت را پیمود به طوری که چهره امروز کرج با چهره مربوط به چند دهه گذشته آن تفاوت غیر قابل مقایسه ای دارد .

 سرگروه علوم اجتماعي شهرستان ازنا  –   عباسعلي بيات

منبع:ejtemai-azna.blogfa.com

برای موضوعات زیر روی آن کلیک کنید

کرج از نظر زبان وفرهنگ

کرج از نظر تاریخی