لغتنامه محلے گویش کرجی(ذ-ر-ز-س)

بقلم‌ دکتر ایزدبین

ذ:

ذات = سرشت

ذرّت = دانهء بلال

ذغال = هیزم نیم سوخته

ذغال اخته = نوعی میوه

ذکرِ خیر = یاد کردن به نیکی

ذلیل = خوار، حقیر

ذوق = خوشحالی

 

ر:

را به جیر = راه بسمت پایین

راجه = یک اصطلاح

راژخنجک = سکسکه

رازک = گیاهی دارویی

رازیانه = گیاهی دارویی

راس راسی = واقعی

راست و ریست = درست و حسابی

راسو = نام یک جانور

رافتان = راه افتادن

رافه = واسطه

راکب = سوار

راکت = وسیلهء پرتاب

را کِتیه = راه افتاده

را نَکِتیه = راه نیافتاده

رامجین = نام یک روستااستان البرز

رانِکی = بندی چرمی که پشت پالان چارپا، زیر دم و پشت ران میبندند تا پالان، روی کمر چارپا چفت بشه، قسمتی از پالان

رانگِن = راه بنداز

راه بلد = راهنما

راهی = راه افتاده

راها کِن = ولش کُن

رُپ (رُف)= طاقچه روی دیوار

رَج = ردیف

رَجَز = هارت و پورت کردن

رَحمین = مهربان

رَخت = لباس

رَختِ خُو = رخت خواب

رَخت شور = لباس شوی

رِخنه = نفوذ

روخونه پِی = پِیِ رودخانه

رَدّ = نشانه، ایز

رَد بَبو = رد شد

رَد کُرده = گذشته

رَد گَرد = برو کنار

رَذل = پست

رَزَکان = نام یک روستااستان البرز

رزکان نو = نام یک محل

رِزوِه = ایجاد شیار مارپیچ روی سطح مقطع دایره ای

شکل رَزِه = قسمتی از قفل

رزه روباه = نوعی گیاه دارویی

رَستَک = نوعی سبزی کوهی شبیه پیازچه با خواص پیاز

رسم ها کُردن = آیین جدید بپا کردن

رَسَن = طناب

رَسَن سَری = انعام دادن به شاگرد فروشنده دام

رَسَن کا = طناب بازی

رَشید = رعنا ، رشد یافته

رشیده جوان = دختر رعنا

رِشک = شپش

رضا = راضی

رَعشه = لرزش

رُف = طاقچه بالا نزدیک سقف

رفه = راه باریک در کوه

روغنک = نام یک گیاه

روکار = نمای ساختمان

روکرسی = پارچهء روی کرسی

روناس = نام یک گیاه

رونکی = سهم کسی که گردو ها را میکند

رونما = هدیه ای برای عروس

رویا = خواب

رِی = چهار مَن، دوازده کیلو گرم

ریحان = نوعی سبزی خوراکی

ریخت = قیافه

رِی زمین = نام یک روستا

ریسمون = طناب

ریسه گردی یَن = قطار شدن

ریش بابا = نوعی انگور

ریشخند = خندهء تمسخر آمیز

ریش دار نی نی = پسری که در سن پائین ریش در آورده

ریش گرو هانا = ضامن شد

ریق ماستی = بی جان

ریقِن (ریقو) = ضعیف

ریگ = شن درشت

ریگ وچنیک = نوعی بازی

ریگ هاچین = خنده موذیانه

ریواس = گیاه خوراکی کوهی

ریه = دستهء گندم یا جو

ز:

زائو = زنی که تازه زایمان کرده

زابِراه = بلاتکلیف

زاپاس = یدکی

زاج = کات کبود

زار زار = به سختی

زاغ = نوعی کلاغ

زاغِشِ چُو بَزِن = تعقیب و مراقبتش کن

زاغ نمک = نمک کوبیده

زاغول = چشم رنگی

زاغه = انباربزرگ زیر زمینی

زاغی = شخص دارای چشم های رنگی

زاقارت = ضایع

زلازلاک = نوعی میوه

زالو = نوعی جانور

زاما = داماد

زاما بِرار = ساقدوش داماد، برادر داماد

زاماسکِه = خمیردور شیشه

زُباله = آشغال

زِبِل = زرنگ

زبون باز = چرب زبان

زبون دراز = حاضر جواب

زبونه = زبانه، چفت درب

زِپ اُو = چای کمرنگ

زِپِرتِش دَرشی یِه = از کار افتاده

زَجر = درد، عذاب

زَجّه = ناله

زُخم = بوی گوشت گندیده

زَخمِ زبون = نیش و کنایه
زَرپِچ = گیاهی مانند ریواس ولی شیرین

زِرت و پرت = حرف بی ارزش

زِرت وپِرت نُکُن = حرف مفت نزن

زردِ آلوئک = زرد آلوی محلی

زرد اَنبو = رنگ پریده

زَردِ اُو = زرد آب

زَربافت = پارچه ای با تارو پود طلایی

زَردِ بند = محلی در کلاک

زَردُجه = زرد چوبه

زَردَک = هویج محلی

زردِ کینَک = نام یک میوهء محلی

زردِوَره =برهءزرد

زَردی = یرغان

زرشک = نوعی گیاه بوته ای

زرشکِ آش = آش ترش حاوی زرشک

زَرق و بَرق = تزیینات

زرکوب = طلا کوب

زُرنا = نوعی ساز
زری = طلایی

زشتِ زبون = بچهء بد دهن

زَغَن = لاشخور

زِفت = نوعی دارو

زِق = صدای ضعیف

زِقک زِقک = شادی در شادی

زَقنبوت = خیلی تلخ

زَقّوم = درختی در جهنم، خیلی ترش و تلخ ،

زُکام = سرماخوردگی

زِگیل = نوعی زایده، ماروک

زُل = خیره

زُلِ چشم = چشم سفید

زُلف = موی بلند

زَلَم زینبو = بار و بنه، آویزان کردن زیورآلات اضافی

زِلیته = جیغ کشیدن

زُماد = پماد دست ساخت

زمبالک = نوعی سبزی کوهی با گل زرد،زم والک

زَمبه = وسیله ای در بنایی مثل برانکارد

زُمُخت = زبر، درشت

زَمونه = زمانه

زَم هریر = بسیار سرد

زمهلیل = بسیار زرنگ

زِنالش = ناله و زاری

زَنبورک = نوعی ساز دهنی

زَنبوری = نوعی چراغ روشنایی نفتی
زَن به زور = زن ذلیل

زنبیل = سبد دسته دار

زِن پییِر = پدر

زن زَنجفیل = نوعی گیاه – زنجبیل

زَنجورچک = کال و نرسیده

زِنَک = آن زن، زنه

زِنَکان = زنان

زَنگ اُو = آب زنگ آهن

زِنگ بِزی یَم = تماس گرفتم، زنگ زدم

زنگرون = کوهی در روستای همه جا

زنگل = آتش بر افروخته

زنگوله = زنگ آویزان شده به گردن احشام

زِن مار = مادر زن

زِن مار سری = سر زدن به خانهء مادر زن

زِن مار سلام = رفتن داماد به خانهء مادر زن پس ازعروسی

زِن مارونه = کادویی که داماد به مادر زن میدهد
زن مُرده = مردی که زنش فوت شده

زِنهار= امان، پرهیز

زِوار = تسمه

زَوّار = زیارت کننده

زور = پشگل

زور آباد = منطقه ای مهاجرنشین در تپهء مراداوُکرج

زوری = زبری

زوزه = صدای گرگ

زولبیا = نوعی شیرینی

زوو = نوعی بازی کودکان

زَهر = سم

زَهلَش بَشا = ترسید

زَهلِه (زَهره)= کیسهء صفرا

زیاران = منطقه ای نزدیک آب یک

زیب = زینت زیبنده = لایق

زیپ اُو = شل، کمرنگ

زید = یارو

زیراُو = زیرآب

زیر جِلی = پنهانی

س:

ساتین = ساتن

ساج = وسیلهء پختن نان

ساجِه = جارو

سار = نوعی پرنده

سارا = نامی زنانه

سارُق = بقچهء بزرگ، سفرهء پارچه ای ، سارخ

ساروج = ملات بنایی متشکل از آهک و سفیدهءتخم مرغ و لویی

ساز = آلت موسیقی

سازک = ساز کوچک

سازنده = نوازندهء ساز ، اسم غاعل از ساختن

ساسانی = نام یکی از محله های قدیمی کرج

ساسون = پلیسه

ساق = سالم و تندرست ، بخشی از پا

ساق دوش = همراه داماد

ساکت = آرام

سالَک = نوعی بیماری

سالمند = پیر سال وَر = یک سال در میان

سامان = مرز زمین و باغ ، سامون

ساهه = مرز

ساینه = جائی که سایه هست

سبزِ قبا = نوعی پرنده

سبک سر = خُل

سبلک = گیج

سپهسالار = نام یک روستا استان البرز

ستسته = آشوب

سِج = قره قوروت

سِجاف = درز

سِجِل احوال = شناسنامه

سِجِه پِتی = بسیار کثیف

سَحاب = ابر، نور ماه

سخدان = راه سخت

سُخُلمه (سُقُلمه)= سیخونک

سِدر = گیاه سر شور

سرآمد = نمایان، شاخص

سرافتا = شیطان

سَراکو = سرکوفت زدن

سَربار = انگل و مزاحم

سَرباری = میوه های مرغوب

سَرباری حَلَب = ظروف روغن های جامد 17کیلویی

سَرِ بال نَرِسی = ناکام بمانی، میوه ای که قبل ازرسیده شدن روی شاخه بیافتد

سَر بُخاری = بالای طاقچه

سربِزیر = باحیا

سربشُو = سررفت، لبریز شد

سربِلَند = با افتخار

سَرِ بِنی = ورزش کُشتی

سَرِ بِنی میگیرن = مسابقهء کشتی میدهند

سَربه هوا = بازیگوش

سَربیخ = ویران، زیرورو

سربینه = جایی در حمام

سَرپا = ایستاده

سرپا گِرفتن = حالتی که والدین، بچه را نگه میدارند برای ادرارکردن

سرپا وَچین = گریه زاری کردن در حال حرکت برای مُرده

سرپایی = دمپایی – ایستاده

سَرپوتِ = سرسام

سَرپوش = پنهان

سرپول = روی پل

سرتاس = پیمانهء خشکبار

سَرِتِ بَـنگِن جیر = سرت را بنداز پایین

سَرتِراش = کلاهبردار ، پیرایش گر

سرجَم = حاصل ، سر جمع

سَر جَهازی = هدیهء خانوادهءعروس به داماد

سر جوب = نام یک روستا استان البرز

سر جوعَری = سربالائی

سر جیرایی = سرپائینی

سر چوق = چوب مخصوص

سر چین = پیرایشگر

سر چی وینیگیت = اهمیت نداد، بها ندادن به کسی

سُرخاب = لوازم آرایش

سرخاب = نام یک روستا استان البرز

منبع:

دکتر بهمن ایزدبین

@baraghanrostayekohan

 

برای لغات کرجی به تفکیک حروف الفبا اینجا کلیک کنید( الف-ب-پ -ت-ث-ج-چ-ح-د-ه-خ)