تاريخچه
کرج که در گذشته‌ای نه چندان دور به عنوان روستایی خوش آب و هوا و ییلاقی با جذابیت‌های گردشگری شهرت داشت، ازپیشینه‌ای به قدمت تاریخ برخوردار است.
بررسی‌های بعمل آمده بر روی آثار به جامانده از تمدن پیش نشان می دهد که شهر سقلک و ارنگه از بخش‌های کوهستانی دره چالوس در شمال کرج، مرکز یکی از کهن‌ترین آثار تمدن آریایی است. اما بی‌توجهی و اهمال در حفظ آثار با ارزش تمدن باستانی لطمه‌ای جبران ناپذیر به این گنجینه وارد کرده است. به عنوان نمونه، از کاروانسرای شاه عباسی به عنوان محل ذخیره محصولات کشاورزی استفاده می‌شده است.
یکی از نخستین خشت‌های دست ساز در بازماندهی یکی از کهن‌ترین روستاها در تپه‌ی ازبکی در غرب کرج کشف شد. این خشت به مناسبت سال گفتگوی تمدن‌ها در نیویورک توسط رئیس جمهور خاتمی به کوفی عنان، دبیر کل سازمان ملل متحد تقدیم شد.
کرج از نخستین مراکزی است که با مهاجرین اولیه از سرزمین‌های شمالی، بر نخستین بامداد تمدن چشم گشود و نام آن نیز در اوستا آمده است.این شهر با توجه به ظرفیت‌های اقلیمی، داشتن راههای ارتباطی و نزدیکی به پایتخت، توانسته است عنوان اولین شهر مهاجرپذیر کشور را به خود اختصاص دهد و ازرشد جمعیت کم نظیری برخوردار باشد. به استناد آمار، کرج یکی از 7 شهر پرجمعیت کشور است.
باغ شهر کرج
اين شهر تا سال 1345 سيماي يك باغ شهر را داشته است . ليكن با رشد مهاجرت و تخريب فضاي سبز از سوئي ، و انتقال آب كشاورزي به تهران جهت مصرف و شرب شهروندان تهراني ، متروكه شدن نهرهاي شهر كرج كه از رودخانه كرج به سمت غرب امتداد دارد ، خشكيده شدن باغات به صورت عمدي غير عمدي و سر برآوردن محلات جديد شهري خواه به صورت منطبق با اصول شهرسازي ، همچنين ساخت و ساز غيراصولي در امتداد جاده مواصلاتي تهران به قزوين ، و منظومه هاي چندگانه پيرامون روستاهاي پراكنده در حاشيه شهر كرج و اتصال اين اقمار به يكديگر شهر امروزي كرج را شكل داده است
دانشمندان قدیمی کرج و حومه قزوین :
– حاج محمد تقی شهیدی ثالث برغانی ، ملا نعیمای طالقانی ، ملا نظر علی طالقانی ، میرزا محسن بزرگ سرجویی ( اویسی) که فتح علیشاه گه گاه به دیدن وی می رفته است ، ملا ایوب گورابی ( گوراب در محلع قلعه دختر در کوه های کهار وافع است ) ، حاج سید تقیا ، شیخ احمد واعظ ، در حوالی کرج و قزوین باید از نویسندگان و شعرای متاخر و متقدم از قبیل پیر زاهد که مزارش در باغ پیر است ، میرزا عبد الجواد اویسی ( سرجویی) ، شیخ علی سرجویی، ملا خلیلا ، حمد اله مستوفی ، عبید زاکانی ، جلاالدین شهیدی و علی اکبر دهخدا نام برد . بعلاوه از آقای میرزا باقر فخرالشعرا و آقای شیخ داود شهیدی مجتهد ( پدر آقای عمادالدین شهیدی ) نیز باید یاد کرد.
شعرای روستاهای کرج :
درویش طالقانی ، شیخ غلام حسین ادیب حسنجونی ، میرزا رحمت اله اویسی ( شاعر سرجویی ) ، میرزا باقر سرجویی.
هنرمندان روستاهای کرج :
شیخ گل محمد حصارکی ( نوازنده تار محلی ، چگور و ساز دهنی ( ساز روستایی) ) ، صدیف خلجی نوازنده ساز دهنی ( سرنا) ، عین اله ، فیض اله و فتح اله منصوری نوازنده ساز دهنی( سرنا ) ، اشرف کرجی نوازنده ساز روستایی ، شکراله شهرستانکی نوازنده ساز دهنی که گاه در مسافات زیاد از گردنه هزار چم تا گردنه ولی آباد یکصدا می نواخته است ، میرزا ابوالقاسم ملازاده برغانی که دارای صدایی خوش بوده است ، میرزا لطف اله آخوندی که دارای صدایی خوش بوده است ، عبداله لوطی بیلقانی
پهلوان های کرج :
پهلوان اکبر توکلی که نشان های زیادی از سران و بزرگان ایران و جهان دارد و از جوانمردان و پیشکسوتان ورزش باستانی است ، پهلوان محمد نوروزی ، پهلوان محمد برغانی ،
کرج قبل از سال 1300 خورشیدی:
محل زنجیر ( اخذ عوارض) در سر پل کرج و نزدیک پمپ بنزیت فعلی بوده است ، میزان باج و عوارض یک ریال جهت چارپایان بزرگ و نیم ریال برای چار پایان کوچک بود . در اینجا باید تذکر داد که بسیاری از کاروانیان قادر به پرداخت باج نبودند و اغلب در نزدیکی زنجیر بیتوته می کردند . در زمان جنگ بین الملل اول روس ها از اخذ باج و عوارض خودداری می کردند و بعدها مجددا باج برقرار شد. به کوشش آقای عماد الدین شهیدی وزارت فوائد عامه و طرق و شوارع عوارض را به نصف تقلیل داد و شازده عبدالحمید میرزا با این موضوع موافقت کرد ، در آن موقع فقط بیلقانی ها از دادن حق العبور معاف بودند.رئیس زنجیر کرج یک روسی بود که تبعه ایران شده بود و معاون وی عباس قلی خان سهراب زاده بود.
ایستگاه های کالسکه و دلیجان :
محل توقف کالسکه و دلیجان از تهران به قزوین چهار فرسخ به چهار فرسخ برای تعویض اسب به شرح زیر بوده است :
– تهران به شاه آباد – شاه آباد به حصارک
– حصارک به ینگه امام – ینگه امام به قشلاق
– قشلاق به کهن دژ – کهن دژ به قزوین
کرج به نقل از کرج نامه نوشته پروفسور نیلوفری
روزگاری دهکده کرج از توابع طالقان محسوب می شد. بیش از صد خانه روستایی نداشت و شب ها در نور ستارگان و مهتاب صدای زنگ کاروانیان به گوش می رسید که بین کاروانسراهای موجود بین قزوین و ری در حرکت بودند و گاه برای استراحت در کاروانسرای شاه عباسی کرج ویا در کاروانسرایی واقع در محل میدان کرج بیتوته می کردند و پس از پرداخت باج دروازه به راه خود در دشت های دامنه البرز ادامه می دادند وبرای تجارت به شهرهای دیگر می رفتند.
در این دوران گروهی از مردم نیز با کالسکه های اسبی برای مسافرت از کاروانسرا سنگی عازم کاروانسرای ینگه امام و کهن دژ و بلاخره قزوین می شدند و گروهی برعکس این راه را به سوی ری می پیمودند. تنها آبادی جالب توجه حوالی دهکده کرج در آن موقع قصر قاجار فتحعلی شاه بود که بعد ها به دانشکده کشاورزی اختصاص یافت.
به علاوه تاسیسات مختصر دیگری از قبیل فراش خانه و حیاط شاهی در جنب دهکده کرج ساخته شده بود .